Dut yapraklarının hasadı, besleme zamanına ve ipekböceklerlnln büyüme devrelerine göre farklı şekillerde yapılır. Dut ağaçlarında şekillendirme yapılıp, kollarda dallar oluştuktan sonra, bunlardan alınacak yapraklar, ipekböceği beslemesinde kullanılmaya hazır demektir.
Kollarda senelik dalların oluştuğu kısma “kafa” denir. Böceklere verilen yapraklar, bu kafa üzerinde oluşan senelik dallar üzerinde bulunur. Yapraklı durumdaki bu dallara “şimal”denir.
Yurdumuzda genellikle “ilkbahar beslemesi” yapılır, ipekböceklerinin 1., 2. ve 3. yaşlarında, yaprak tüketim¬leri azdır. Bu yaşlarda besleme için olgun yapraklar, tek tek toplanır ve böceklere kıyılarak verilir. Böceklerin 4. yaşında ise şimaller dallar üzerinde bulunan filizler kırılarak, 5.yaşında ise dal bütün olarak verilir, ipekböcek- lerinin ilk üç yaşına “genç ipekböcekleri” denir. Yetişkin ipekböceği devresi olan 4. ve 5. yaşlarda, böceklerin yaprak tüketimi artar. Bu dönemde “filiz kırma” veya “şimal kesme” uygulanır. Bu yolla, ağaçlarda, budama da yapılmış olur.
Budama, yaprak hasadı sırasında veya hasat sonrası yapılır. Kafalama şeklinde yapılan budamada, dallar, ağaçla birleştiği yerden, yani “kafa” üzerinden kesilir. İpekböceklerinin beslendiği Mayıs ve Haziran aylarında yapıldığı için “yaz budaması” da denir.
İyi bakım ve düzenli sulama yapılırsa, dut ağaçlarından bir yılda, iki kez yaprak hasadı yapılabilir.
Yaprak hasadını günün serin saatlerinde yapmak gerekir. Sıcak günlerde, sabahları çiğ kalktıktan sonra yapmak uygun olur.
Budamadan 15-20 gün sonra, dutlar tekrar uyanarak, yapraklanırlar. Bu yapraklar, ipekböcekçiliğinde, sonbahardaki ikinci beslemede kullanılır. Sonbahar beslemesi için dut yapraklarının hasadı, ilkba¬har hasadından farklıdır, ipekböceğinin ilk üç yaşında, sürgünün üst kısmındaki taze ve olgun yapraklar toplanır. Yaprak toplanırken dikkat edeceğimiz en önemli nokta; yaprak sapının dibinde bulu¬nan tomurcuğa zarar vermemektir. Bunun için de, yapraklar, sıyırma şeklinde değil, yaprak sapından koparılmalıdır. Eğer tomurcuk zarar görürse, ertesi yıl ilkbaharda yaprak oluşmaz.
ipekböceklerinin yetişkin devresinde, yani 4. ve 5. yaşlarda verilecek yapraklar, zayıf gelişme gösteren sürgünlerin, kafaya bağlandığı yerden kesilmesi şeklinde yapılır. Bu yolla, ağaçta, kuvvetli gelişme gösteren sürgünler bırakılarak “seyreltme” yapılmış olur. Ertesi yıl ilkbaharda, ağaçta kalan bu dallar yaprak hasadında kullanılacaktır.
Mehmet ÖNDER – Dut Ağacı