MEYVE ÜRETİMİ MAKSATLI DUT YETİŞTİRİCİLİĞİ

Kültürel İşlemler

Dut, bol güneş ve ışıklanmaya İhtiyaç duyar ve dut ağaçları geniş taç yapan ağaçlar oldukları için, meyve üretimi maksatlı dut fidanlarının dikim aralıkları en az 7×7 olmalıdır.

Toprak İşleme

Toprak işlemedeki gaye, toprağın havalandırılması, yağışların toprağa nüfuz etmesi ve toprağın su tutma kapasitesinin yükseltilmesi, yabancı otların yok edilmesi ve besin maddelerinden dut ağaçlarının daha iyi faydalanabilmesini sağlamaktır. Bölgenin iklim özelliklerine bakılarak açık veya örtülü toprak işleme sistemleri kullanılabilir®. Su kaynakları yeterli olduğu takdirde örtülü veya yarı-örtülü, kurak bölgelerde ise açık ya da kısmen geçici örtülü sistemlerin kullanılması tavsiye edilir. Örtülü toprak işlemede sadece aşırı boylanmış olan otlar biçilir veya özellikle ağaç altlarında yabancı ot ilaçlan ile düzenli bir mücadele yapılır. Özellikle genç bahçelerde, yabancı ot ilacı kullanırken dikkatli olunmalıdır. Sonbahar ve kış aylarında ise bir kez toprak işleme yapılır veya hiç yapılmaz. Dut ağaçlarının bulunduğu yerlerde, sonbahar, ilkbahar başı veya sonu ile meyve hasadından sonraki dönemlerde de toprak işlemesi yapılabilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, sonbaharda sürülen toprakların, yağışlardan daha iyi istifade edebilmesi için tezekli bırakılmasıdır.

Meyve Üretimi Maksatlı Dut Fidanı Dikimi

Meyve üretimi maksatlı dut fidan dikimi genellik­le sonbaharda yaprak dökümünden sonra veya ilkbaharda ağaçlar uyanmadan önceki tarihlerde toprakta don olmadığı zamanlarda yapılır. Fidan dikiminin kışı yumuşak geçen yerlerde sonba­harda, kışı sert geçen bölgelerde İse ilkbaharda yapılması uygundur. Dikim mesafesi olarak 7 m x 7 m dekara 20 ağaç tavsiye edilir.

Dikilecek fidanların; söküm esnasında ezilen, yaralanan, kopan köklerin sağlam noktasından budanmasına dikkat edilmelidir. Dikimi yapıla­cak fidanların kök budamasından sonra, ilaçlı su ortamına (100 litre suya 400 gr Captan+100 gr Benomyl veya Carbendazim) bandırılması ve di- kimleri tamamlanan fidanların %2’lik Bordo bu­lamacı ile ilaçlanması muhtemel hastalık amille­rine karşı alınabilecek önemli tedbirlerdir. Fidan dikim çukurlarının dikimden belirli bir süre önce açılması tavsiye edilir. Bilinen genel kurallara göre açılacak çukurların 30 – 40 cm derinlikte ve 40 cm çapta olması, dikim esnasında aşı noktası­nın, toprak yüzeyinin 2-3 parmak yukarıda kal­masına dikkat edilmesi önerilir. Dikimden önce her fidan çukuruna birkaç kürek yanmış çiftlik gübresi veya 100 gr TripleSuper Fosfat ile 100 g Amonyum Sülfat ilave edilerek toprağa iyice ka­rıştırılmalıdır®.

Sulama

Dut ağaçları, toprağı nemli olduğu sürece iyi gelişir ve ürün verimi artar. Yaz mevsiminde, sıcak ve kurak dönem­lerde ağaca iyi gelen toprak nemini korumak üzere ağaç­lara sulama yapılması gerekir. Ancak dut ağaçlarına veri­lecek olan suyun kalitesi iyi olmalı, aşırıya kaçılmamalı ve su ile aşırı doygun toprakta kök uçları zarar göreceğinden toprak iyi drene edilmelidir. Damlama veya salma sulama yapılabilir.

Gübreleme

Dut ağaçlarının iyi gelişmesi ve ürün veriminin artırılma­sı için azotlu, fosfatlı ve potaslı kimyevi kompoze gübre­lerin verilmesi gerekir. Gübrelemede, toprakta yapılacak yaprak ve toprak analizlerine göre verilecek gübre miktarı belirlenir. Genel olarak 5 cm gövde çapı için yaklaşık 1 kg gübre miktarı kullanmak üzere, yıllık dengeli bir azot, fos­for ve potasyum gübrelemesi uygun olacaktır®. Gübreler ilkbahar, yaz ve sonbaharda üç defada verilebilir. Sulama imkânının olmadığı bahçelerde ise fosfatlı ve potaslı güb­reler sonbaharda, azotlu gübreler ise ilkbaharda verilir.

Budama

Toprağa dikilen dut fidanları gelişmeye başlayınca, şekil budamaları, ürün ver­meye başladıklarında da ürün budama­ları yapılmaya başlanır. Ağaçların gelişimi ve ürün vermesi bakımından budamanın doğru yapılması büyük önem taşıdığın­dan, uygulamanın dut ağaçlarını iyi tanı­yan kişiler tarafından gerçekleştirilmesi gerekir. Özellikle beyaz ve kırmızı dut çeşitlerinin daha uzun sürgünler verdiği ve hızlı büyüdüğü, karadut tiplerinin ise daha kısa sürgünler vererek yavaş, sağ­lıklı ve büyük ağaçlar meydana getirebi­leceği düşünülerek buna uygun şekiller verilmeye çalışılmalıdır. Verim çağındaki dut ağaçlarına aşırı sert kesimler yapıla­rak obur sürgün oluşumuna imkân sağ- lanmamalıdır. Türlerin kendine has bü­yüme şekilleri dikkate alınarak budama yapılmalıdır™.

Dut ağaçları kesildiğinde özsu salgıladı­ğından meyvesi için yetiştirilen türlerde budama tavsiye edilmez veya kışın ya- pılmalıdır⁽⁹⁾. Budamada özel bir teknik kullanılmasına ihtiyaç bulunmaz, sadece kurumuş dalların kesilmesi sağlanır. An­cak, ipekböcekçiliği için yetiştirilen dut ağaçlarında, vejetatif akşamının güçlü gelişmesi gayesiyle budama yapılır.

Meyve Hasadı

Dut ağaçları, meyveleri olgunlaştığında altına temiz bir örtü se­rilerek ve ağaç dalları sallanıp, silkelenerek, meyvelerinin düşü­rülmesi yoluyla hasat edilir. Toplanınca hızla tüketilmelidir. Bek­letilmeye dayanıksızdır. Meyveyi koruyucu kabuğu olmadığı için yıkanmaya uygun değildir. Dut ağaçlarına, hasat uygulamasın­da kesinlikle sopalarla vurulmamak ve dallarına zarar verilme­melidir. Ayrıca karadut tipleri daldan kolay kopmadıkları için elle hasat yapılmaları bir zorunluluk arz etmektedir. Kurutmalık bazı dut tipleri de ağaç üzerinde kuruduktan sonra toplanarak hasat edilirler(Oltu-Erzurum).

Kara dut meyvesi, beyaz ve kırmızı dut meyvelerine göre daha geç olgunlaşır. Yediveren beyaz dut ile kara dut meyvelerinin hasat süresi Eylül aylarına sarkabilir.

T.C Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü
“DUT EYLEM PLANI 2014 – 2016” kitapçığından alıntılanmıştır.