Islah faaliyetleri genel olarak alttaki başlıklar altında ele alınmaktadır:
- Nitelikli meyve veren çeşitlerin çoğaltılması gayesiyle yapılan ıslah faaliyetleri,
- Farklı renklerde, albenisi ve pazar değeri yüksek olan dut çeşitlerinin çoğaltılması gayesiyle yapılan ıslah faaliyetleri,
- Süs bitkisi vasfı kazandırmak gayesiyle yapılan ıslah faaliyetleri,
- İpek böcekçiliğine uygun çeşitlerin çoğaltılması gayesiyle yapılan ıslah faaliyetleri,
- Şehir ormancılığına uygun, geniş yapraklı çeşitlerin çoğaltılması gayesiyle yapılan ıslah faaliyetleri,
- Hastalıklara dayanıklı çeşitlerin tespiti ve yaygınlaştırılması gayesiyle yapılan ıslah faaliyetleri,
- Odun vasfının iyileştirilmesi gayesiyle yapılan ıslah faaliyetleri, vb.
Islah çalışmalarında genel olarak aşılama yöntemine başvurulmaktadır. Bu kapsamda; seçkin niteliklere sahip dut çeşitleri, genel olarak aşı yoluyla çoğaltılmakta ve yaygınlaştırılmaktadır.
Her bitkinin olduğu gibi, dut ağaçlarının da çeşitli zararlıları vardır. Dut ağacı, sulak topraklarda kök çürüğü hastalığına, kireçli yerlerde de sarılık hastalığına uğrar. Özellikle ağır ve ıslak topraklarda kök ve kök-boğazı hastalıklarına karşı dikkatli olunmalıdır. Dut ağaçlarında daha çok kabuklu ve unlu bitler zarar yapmaktadır. Bu tip zararlıların yoğunluğu arttığında mutlaka hasattan sonra veya kış mücadelesi yapılmalıdır. Bazı yıllarda ağ kurtlarının zararı vb. zararlılarla ilaçlı mücadele yapmaya ihtiyaç duyulabilir.
Dut Kosnilli
Ülkemizde dut ağaçları için, önemli olan zararlılardan bir tanesi; “Dut koşnili” dir. Bu zararlı, ağaçların gövde ve dallarında, kirli beyaz renkte görülür. Ağaç üzerinde çoğaldıkları zaman, ağacın gelişmesini zayıflatıp, kuruturlar. Daha çok, nemli yerlerde ve gölgede kalmış ağaçlar üzerinde görülürler.
Bu zararlıyla, fiziksel mücadele; zararlının durgun olduğu, sonbahar ve kış aylarında yapılır. Ağaç üzerindeki koşniller, yapıştıkları yerden düşürülür. Düşen zararlılar, dış şartların etkisiyle ölürler. Dallar üzerinde çok fazla miktarda “koşnil” varsa, bu dallar kesilir ve yakılır.
Kimyasal mücadele ise; “larvaların” ağaç üzerinde dağıldığı ve dutların ipekböceği beslemesinde kullanılmadığı dönemlerde, “yaz ilaçlaması” yapılır. Kışlık yağlar kullanarak da, yağış olmayan günlerde, “kış ilaçlaması yapılır, ipekböceği beslemesinde kullanılan dut ağaçlarında, Dut Koşniline karşı,”kış ilaçlaması yapılması daha uygundur.
Amerikan Beyaz Kelebeği
Önemli dut zararlılarından birisi de, “Amerikan Beyaz Kelebeği”dir. Yurdumuzda, 1975 yılından beri görülmektedir. Bu zararlı, zararını, “tırtıl” aşamasında, bitkinin yapraklarını yiyerek yapar. Beyaz renkte olan dişi kelebek, yumurtalarını dalların uçlarında bulunan yapraklara bırakır. Yumurtadan çıkan tırtıllar, ağdan oluşan yuvalarını yaparlar. Daha sonra, yaprakları yiyerek büyürler ve ağdan çıkarak ağacın her tarafına yayılırlar. Çok kıllı ve hareketli olan bu tırtıllar, tam büyüklüğe ulaşınca, kuytu yerlere ve gazellerin içine”koza”yaparlar. Bu zararlıyla mücadele edebilmek için yapılacak ilk iş; tırtıl yuvalarını ve tırtıllı dalları ağaç üzerine yayılmadan, olabildiğince erken davranıp, tırtıllı dalları kesip, toplamak ve yok etmektir.
Patlak Mısır (Popcorn) Hastalığı
Hastalık etmeni bir fungus olan patlak mısır hastalığında, mantar, meyve karpellerinin şişmesine ve kabarmasına sebep olarak, beyaz dutların patlamış mısır görüntüsü almasına yol açar. Bu hastalığın görülmesi halinde, mantarın yayılmaması için hastalıklı meyveler toplanarak imha edilmelidir.
Dut Kabuklu Bitleri
Dut dal ve gövdelerinde zararlara hatta kurumalara yol açar. Zararlıyla mücadele etmek İçin kış döneminde kışlık yağlar kullanılır.
Kırmızı Örümcek
Dut yapraklarında zarar verir ve dökülmelere yol açar.
Kök Çürüğü Hastalığı
Dut ağacı, kök çürüklüğüne karşı çok hassastır. Genç fidanlarda köklerin yaralanmamasına gayret edilmeli, tüplü fidan kullanılması suretiyle kök yaralanmalarının ve hastalığın bulaşma riskinin önüne geçilmelidir.
Mehmet ÖNDER – Dut Ağacı